HER 19 MAYIS'TA

Yıl 1919. Mayısın 19. günü...
Karadeniz'de kara bir vapur, ülkenin kara talihini değiştirmek için Karadeniz'in hırçın dalgalarını yararak ve - ülkenin talihine inat- ak köpükler saçarak ağır ağır ilerliyor. Binlerce, on binlerce, milyonlarca köpük bir şanlı millet misali haykırıyor, kurtuluş için. Bütün bu manzarayı bütünleyen sarı saçlı, mavi gözlü bir asker, vapurun güvertesinde ellerini arkasında birleştirmiş, ayakta duruyor. Yakıcı bakışlarını ülkemin cennet topraklarına dikmiş bir şeyler düşünüyor. Belki de yakında gelecek olan kurtuluşu hayal ediyor.

Yıl 2010. Mayısın 19. günü...
Aradan tam doksan bir yıl geçmiş. Aynı yakıcı bakışları Mavi Gözlü Dev'in, ülkemin cennet toprakları ve ülkemin insanları üzerinde. Devrimleri ve ilkeleri hala ayakta, sapasağlam. Ama düşmalar var biliyor.Tıpkı Kurtuluş Savaşı'nda olduğu gibi. Hem içeride hem de dışarıda var düşman. Azalmak nedir bilmiyorlar. Ancak bilmedikleri bir şey daha var: "Karşılarındaki Türk milletidir ve o milletin arkasından doğan güneş Mustafa Kemal ATATÜRK'tür."

FİİLDE (EYLEMDE) ÇATI

FİİLDE ÇATI - EYLEMDE ÇATI

*Bu konu yalnızca eylem cümleleriyle ilgilidir.
Eylemin özne ve nesneyle ilişkisidir.
Eylemi özne ve nesneyle ilişkisi açısından görev ve anlamca tamamlayan biçime ÇATI denir.
Eylemlerin nesne alıp almamalarına veya öznelerine göre ortaya koydukları özelliklerine eylemde çatı denir.
Eylemde çatıyı değişik ekler sağlar.

Eylemde Çatı
A. Öznelerine göre B. Nesnelerine göre
1. Etken eylemle 1. Geçişli eylemler
2. Edilgen 2. Geçişsiz
3. Dönüşlü 3. Oldurgan
4. İşteş 4. Ettirgen

A. ÖZNELERİNE GÖRE:
Özne eylemi yapıyor mu, eylemden etkileniyor mu veya hem yapıp hem de etkileniyor mu, eylemi birden fazla özne mi yapıyor sorularını yanıtlamamızı sağlar.
Öznelerine göre çatıya özne yüklem ilişkisi de denir.

1. ETKEN:
Eylemi özne kendisi yapar.
Bu tür eylem cümlelerinin öznesi eylemi yapan, eylemde etkin/etken olan gerçek öznedir.
Eylem çatı eki almaz.
Örn:
Her gün oraya gideriz. (biz)
Bir millet uyanıyor.
Ağaçlar yapraklarını döktü.

2. EDİLGEN (-l ve -n):
İşi yapan ortada yoktur.
İşin “başkası tarafından” yapılması anlamı vardır.
Öznenin yaptığından etkilenen vardır ve bu özne gibi kullanılan sözde öznedir.
Etken çatılı eylemler, edilgen çatılı olunca nesneler özne (sözde özne) görevini üstlenir.
Yükleme getirilen “-l, -n” ekleriyle sağlanır.
Örn: Bütün çamaşırlar yıkandı.
Etken eylem Edilgen eylem
aldı > alındı
baktı > bakıldı
yazdı > yazıldı
*Uyarı: Edilgen eylemde nesne gibi görünen öğe her zaman sözde öznedir.
Eylemi nesne yapmaz, eylem başkası tarafından yapılır. Bu yüzden bu çatıya sahip fiiller aynı zamanda geçişsiz sayılırlar.

3.DÖNÜŞLÜ (-l ve -n):
Özne işi yapar ve bu işten etkilenir, bu iş kendisine döner.
Dönüşlü eylemlerde yapılan işten etkilenen nesne olmayıp özne olduğu için dönüşlü eylemler geçişsizdir.
İş kendine dönmüştür. Etkilenen kendisidir.
Eyleme edilgen eylemlerde olduğu gibi “-l,-n” ekleri getirilerek eylem dönüşlü yapılır.
Örn:Ali aynanın karşısında ssatlerce tarandı.


*Uyarı: Edilgenle dönüşlü aynı ekleri aldıkları için karıştırılmamalıdırlar. Edilgen eylemde etkilenen nesne özne gibi kullanılırken, dönüşlü eylemlerde etkilenen gene işi yapan öznenin kendisidir.
Başkası tarafından yapılma anlamı yoktur. Aynı zamanda özne gibi görünen varlık eylemi yapabilecekse dönüşlü çatı; eylemi yapamayacak bir varlıksa edilgen çatı olur.

4. İŞTEŞ (-ş):
Eylemin birlikte veya karşılıklı yapılmasıdır.
İşin yapılması için en az iki kişi gereklidir.
Eyleme “-ş” eki getirilerek yapılır.
Örn: Ağlarım, hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.

*Uyarı: İşteş eylem, öznesi birden çok olan eylem değil, eylemin ortaya çıkabilmesi için birden çok özneye gereksinim duyan eylemdir.
*Uyarı: Eylemi birlikte veya karşılıklı yapma söz konusu değilse eylem işteş değildir.


B. NESNELERİNE GÖRE:
Yüklemi eylem olan cümlenin nesne alıp alamamasıdır.
Eylem olan yükleme “ne, neyi, kimi” soruları sorularak cümlenin nesne alıp almadığı anlaşılır.
Nesne yüklem ilişkisidir.

1. GEÇİŞLİ (İZİNLİ)
Nesne alabilen eylem cümleleridir.
Geçişli cümlelerde öznenin yaptığı işten etkilenen vardır.
Cümlede nesne olsun veya olmasın, nesne alabilen eylemlerdir.
Örn: Arkadaşım kitabı getirdi.
Saatlerce aradı.
Not: İş (kılış) fiilleri geçişli fiildir.

2. GEÇİŞSİZ (İZİNSİZ)
Cümleye nesnenin girmesine izin vermeyen eylemlerdir.
Öznenin yaptığından etkilenen yoktur.
Örn: Yarım saattir uyuyor.

Not: Durum ve oluş fiilleri bu gruba dahildir.


3. OLDURGAN (-t, -r, -tır/-dır):
Geçişsizken geçişli olan eylemlerdir.
Geçişsiz eylemlerin “-r, -t, -tır” eklerini alarak geçişli olmasıdır.
Örn: Bebeği hemen uyuttu.

4. ETTİRGEN (-t, -r, -tır/-dır) :
Özne eylemi yapmaz, başkasına yaptırma anlamı vardır.
Geçişli eylemleri daha geçişli yapar
Öznenin yaptığından etkilenen hem yaptırdığı kişi hem de nesne olduğu için eylemin geçişlilik derecesini de arttırır.
Örn: Tahtayı sildirdim.
Tahtayı sildirttim.

NOKTALAMA İŞARETLERİ 4

SORU İŞARETİ:
Soru cümlelerinden sonra kullanılır.
Örn: Yarın buraya gelecek misin?
Bilinmeyen tarihleri göstermek için kullanılır.
Örn: Şair(?-1457), bu şiirinde gül mazmununu kullanmıştır.

ÜNLEM İŞARETİ:
Ünlem cümlelerinden sonra kullanılır.
Örn: Eyvah, yemeği ocakta unuttum!
Alay, Dalga geçme, küçümseme anlamları katmak için parantez içerisinde kulanılır.
Örn: Bu müthiş fikri (!) değerlendirelim.

TIRNAK İŞARETİ:
Başkalarının sözlerinin başına ve sonuna konur.
Örn: Dedem hep şöyle derdi : "Emeksiz yemek olmaz."
Bir cümlede vurgulanmak istenen söz ya da kitap isimleri tınak işareti içerisinde gösterilir.
Örn: A. Hamdi'nini "Huzur" romanını tekrar okuyorum.

KESME İŞARETİ:
Özel adlara getirilen çekim eklerinden sonra konur.
Örn: Ahmet'e ne zman tanışacağız?
Bana Gül’den haber var.
Not: Özel isimlere getirilen yapım ekleri ve çoğul ekleri kesme işareti ile ayrılmaz.

KISA ÇİZGİ:
Kavramlar arasında, başlangıç, sonuç ve ortaklık bildirmek için:
Örn:Türkçe, Ural – Altay dilleri arasındadır.
2010 – 2011 öğretim yılına hazırız.


UZUN ÇİZGİ:
Konuşma çizgisi de denir.
Yazıda konuşan kişinin konuşmasının başına konur.
Örn: – Eee, daha daha nasılsın?


AYRAÇ (PARANTEZ):
Cümle kuruluşla ilgili olmayıp, cümlenin ya da içindeki sözcüğün anlamını açıkyalıcı özellikteki arasözler, sözcükler parantez içinde gösterilir.
Örn:Vatanı, (güzellik yönündün) cennete benzetmiştir.
Bu durumu Çardaklı (Çankırı) her haliyle yansıtıyor.

NOKTALAMA İŞARETLERİ 3

İKİ NOKTA:
Açıklamalardan önce kullanılır.İki noktadan sonra cümle geliyorsa büyük harfle başlanır.
Örn: Şunu unutmayın:Emeksiz yemek olmaz.

NOKTALI VİRGÜL:
Bağımsız sıralı cümleler arasına:
Örn: At ölür meydan kalır; yiğit ölür şan kalır.
Birbirine bağlaçlarla (fakat, ancak, çünkü…) bağlanan cümlelerde bağlaçların önüne:
Örn: Sizi hep koruyacağım; çünkü bana çok gereklisiniz.
Virgülle ayrılmış farklı tür ya da takımları ayırmada.
Örn: Karadeniz kıyılarında en çok, çay, fandık, mısır; Akdeniz kıyılarında ise sebze, pamuk, ve narenciye üretimi yapılır.

ÜÇ NOKTA:
Söylenmeyen, söylenmek istenmeyen sözcüklerin yerine:
Örn: Aramızda ona, … adını vermiştik.
Bitmemeiş cümlelerin sonuna konur.

Örn: Manavda taptaze elmalar,portakallar ...

NOKTALAMA İŞARETLERİ 2

VİRGÜL:
Cümlede özneden sonra; “genellikle de uzun cümlelerde kullanılır.”
Örn: Akşam, en sevdiğim zamandır.
Bir düşünceyi kabul ya da reddetmek için kullanılan “EVET, HAYIR, YOK…” gibi sözcüklerden sonra:
Örn:
- Evet, söylediğini yapacağım.
- Peki, buca işi kim yapacak?
Tamlama kurmuş görünüşlü anlam kargaşası yaratan sözcükler arasına:
Örn:
- Küçük bir hediyeyle gönlünü aldı.
- Küçük, bir hediyeyle gönlünü aldı.
Bağımlı sıralı cümleleri ayırmak için:
Örn: Eve erkenden geldim, televizyonu açtım, koltuğa oturdum.

SBS 8. SINIF MÜFREDATI

TÜRKÇE:
SÖZCÜKTE ANLAM
*Kelimelerin anlam özellikleri
*Kelimeler arası anlam ilişkileri
*Söz öbekleri ve söz sanatları
CÜMLE DÜZEYİNDE ANLAM
*Cümlede anlam
*Cümlede anlam-biçim ilişkileri
*Cümle türleri
PARAGRAF DÜZEYİNDE ANLAM
*Paragrafın yapısı
*Paragrafta anlam biçimleri
*Düşünceyi geliştirme yöntemleri
EYLEMLER
*Eylemsiler (fiilimsiler)
*Fiilde çatı
CÜMLENİN ÖGELERİ
*Cümlenin temel ögeleri
*Cümlenin yardımcı ögeleri
ANLATIM BOZUKLUĞU
*Anlatım bozukluğunun sebepleri ve çeşitleri
YAZIM VE NOKTALAMA
*Yazım kuralları
*Noktalama işaretleri
METİN TÜRLERİ
*Şiir bilgisi
*Düz yazı türleri

MATEMATİK
*Tekrar eden, yansıyan ve dönen şekiller
*Verilerden çıkan sonuçlar
*Üslü sayıların kuvvetleri
*Olasılık ve olay çeşitleri
*Kareköklü sayılar
*Standart sapma
*Üçgen ve Pisagor bağıntısı
*Sayı örüntüleri veözdeşlikler
*kombinasyon ve denklemler
*Üçgende eşlik ve benzerlik
*Geometrik cisimler
*Piramit, koni ve kürenin yüzey alanı
*Piramit, koni ve kürenin hacmi
*İzdüşümü ve çok yüzlüler
*Doğrunun incelenmesi
*Dik üçgende trigonometrik oranlar

FEN VE TEKNOLOJİ
*Hücre bölünmesi ve kalıtım
*Kuvvet ve hareket
*Maddenin yapısı ve özellikleri
*Ses
*Maddenin halleri ve ısı
*Canlılar ve enerji ilişkileri
*Yaşamımızdaki elektrik
*Doğal süreçler

FİİLLER(EYLEMLER) İLE İLGİLİ SBS SORULARI

1- "Almak" fiilinin geniş zaman ikinci tekil şahsı nasıl olur?
A) Alayım
B) Alıyorum
C) Alırız
D) Alırsın

2- Aşağıdakilerden hangisi oluş bildiren bir fiildir?
A) çalışır
B) onardı
C) iyileşti
D) eğitiyor

3-Aşağıdaki fiillerden hangisi yeterlik fiilinin olumsuzudur?
A) gelmem
B) okumayız
C) söyleyemedi
D) anlatmazlardı

NOKTALAMA İŞARETLERİ-1

NOKTA (.) :
* Ünlem ya da soru belirtmeyen bitmiş cümlelerin sonuna konur.
Örnek: Huzur romanını tekrar okuyorum.
*Tarihlerde gün, ay, yıl arasına; saatlerde ise dakika ve saat arasına konur.
Örnek: 05.05.2005, 17.17
*Bazı kısaltmaların sonuna konur.
Örnek: Prof. Dr. , Yar. Doç. Dr.
*Sıra belirten -ncı, -nci eklerinin yerinekullanılır.
1. 100. 500.